Wspomnienie o Edwardzie Maliszewskim

Po długotrwałej chorobie 26 grudnia 2015 roku zmarł w Otwocku emerytowany docent Instytutu Energii Atomowej w Świerku, doktor habilitowany Edward Maliszewski, współtwórca polskiej szkoły neutronograficznych badań nad dynamiką wewnętrzną metali i ich stopów. 

Urodził się 4 października 1930 roku w Tyszowcach (woj. lubelskie). Uczył się w Gimnazjum im. Konfederacji Tyszowieckiej. Następnie studiował fizykę na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, pod kierunkiem takich uczonych jak profesorowie Stanisław Ziemecki, Armin Teske, Włodzimierz Żuk i Adam Bielecki. Studia zakończył uzyskaniem w roku 1955 stopnia magistra fizyki. Od 1956 roku pracował w Instytucie Badań Jądrowych w Warszawie, a następnie w Instytucie Energii Atomowej w Świerku, w grupie prof. Bronisława Burasa. Dużą rolę w formowaniu się tej grupy odegrali wtedy doświadczeni fizycy Denis O’Connor i Konrad Blinowski. Edward Maliszewski uczestniczył wraz z nimi w projektowaniu polskich spektrometrów neutronowych, a następnie prowadził długotrwałe prace nad ich instalacją przy reaktorach jądrowych EWA i Maria, nad selekcją i kształtowaniem właściwych kryształów stosowanych jako monochromatory i analizatory neutronów, nad udoskonalaniem geometrii i automatyzacją eksperymentów oraz nad przebiegiem pomiarów. Wynikiem niemal pięciu dziesięcioleci pracy z udziałem kolegów, doktorantów i magistrantów są widma dynamiki wewnętrznej – tzw. krzywe dyspersji fononów – wyznaczone w Świerku po raz pierwszy w świecie dla szeregu metali (Zn Sn, Bi, Pd, Ni) i ich stopów. Wyniki te trafiały do międzynarodowych tablic fizycznych, były przedstawiane na międzynarodowych konferencjach oraz stawały się podstawą teoretycznych dociekań nad mechanizmami powiązań atomowych w ciele stałym, prowadzonych przez innych fizyków. Za pracę pt „Badanie dynamiki sieci cynku metodą niesprężystego rozpraszania neutronów Edward Maliszewski uzyskał w 1967 roku stopień doktora nauk fizycznych, a w roku 1980 otrzymał habilitację za rozprawę pt. „Lattice dynamics of the force-defect palladium alloys”. 

Edward Maliszewski odznaczał się wyjątkową wytrwałością w planowaniu i pilotowaniu wielodobowych eksperymentów neutronograficznych, w uzyskiwaniu interesujących materiałów badawczych, w inspirowaniu kolegów w IBJ, potem w IEA, by wytwarzali kolejne duże monokryształy najwyższej jakości do celów badawczych. Kryształy te, a także spektrometry neutronowe, stały się też wkrótce obiektami polskiego eksportu za granicę. Warunki pracy w pomieszczeniach reaktorowych były na ogół twarde i z pewnością dołożyły się z czasem do poważnych kłopotów zdrowotnych doc. Maliszewskiego i do jego przejścia na wcześniejszą emeryturę w roku 2002. 

prof. dr hab. Andrzej Czachor
b. kierownik Zakładu Metod Jądrowych Fizyki Ciała Stałego IEA
dr Stanisław Bednarski
b. kierownik Pracowni Monokryształów Zakładu Metod Jądrowych Fizyki Ciała Stałego IEA